ساختمان مو

با اينکه ظاهرا ً بدن انسان کم موتر از ديگر حيوانات مشابه مثل انواع ميمون ها است ولی تعداد فوليکول های مو در هر سانتيمتر مربع در پوست انسان بيشتر از آنها بوده و علت اينکه آنها به نظر پر موتر می آيند اين است که موهای حيوانات درازتر و کلفت تر می باشد در حاليکه اکثريت موهای بدن انسان از نوع موهای نرم و ظريف است. موهای بدن انسان را به دو گروه تقسيم می کنند:

1) موی ولوس
موهايی هستند کرکی، نرم، ظريف، نازک، کوتاه و با رنگدانه کم يا هيچ که در همه جای بدن بجز کف دست و پا، قرمزی لب ها و قسمتی از اعضا تناسلی خارجی وجود دارند ولی در برخی نقاط آنقدر ظريف هستند که بزحمت ديده می شوند.
2) موی ترمينال
اين موها کلفت، خشن و دارای رنگدانه فراوان بوده و در سر، ريش و سبيل، ابرو، مژه، زيربغل و منطقه تناسلی به تعداد زياد وجود داشته و در هر ناحيه دارای خصوصيات خاص و گاهی اسم مخصوص خودشان می باشند.
مو به وسيله اكسيژن، ويتامين ها و مواد مغذی كه از طريق جريان خون به آن می رسد، زندگی می كند. قسمت اعظم ساختمان مو از نوعی ماده شاخی ساخته شده که حاوی پروتئينی بنام کراتين است. کراتين دارای مقدار زيادی اسيدهای آمينه گوگرددار می باشد و اين اهميت گوگرد را در حفظ سلامت مو می رساند. لازم به ذکر است که کراتين موجود در مو از نوع سخت بوده و با کراتين پوست تفاوت دارد. خصوصيات مو تا حد بسيار زيادی متأثر از کراتين می باشد. علاوه بر کراتين، مواد ديگری نيز در مو وجود دارند از جمله آب، رنگدانه، عناصر معدنی مانند آهن، مس، کلسيم، منيزيم، منگنز و روی. در يک نگاه کلی مو دارای دو قسمت می باشد:
1) ريشه
ريشه در عمق پوست قرارداشته و قسمت زنده مو است. بخش زايا و مولد مو در انتهای ريشه مستقر و فوليكول (پياز) مو نام دارد. عروق خونی، اعصاب و رنگدانه مو (ملانين) در پياز مو قرار دارند. حجم پياز مو تعيين كننده قطر عرضی مو (کلفت يا نازک بودن ساقه مو) است. موی بلوند و روشن بطور نرمال نازک تر از موی قهوه ای است. بيشترين قطر مو (کلفت ترين مو) مربوط به موهای سياه می باشد.
کمی بالاتر از ريشه يک غده چربی متصل به مو وجود دارد. ترشح چرب و زرد رنگ اين غده در داخل مجرايی که تار مو درآن قرار دارد تخليه شده و اين امر باعث روغن کاری ساقه مو می گردد. اين ترشحات تار مو را چرب کرده، آن را در مقابل رطوبت محافظت می کنند، به مو درخشندگی داده، از تبخير نامتعادل آب جلوگيری کرده و مو را نرم و خوش حالت می سازند. در صورت کاهش ترشح غدد چربی، پوست و مو خشک و بی حالت شده و برعکس افزايش ترشحات آن باعت چربی بيش از حد پوست و مو می گردد. هر دوی اين حالات موجب بروز مشکلات و بيماری های زيادی برای پوست و مو می شوند.

2) ساقه

اين بخش از مو بيرون از پوست قرار داشته و يك ساختمان مرده است. اهميت اين بخش فقط از نظرزيبايی بوده ولی در عين حال بيشترين توجه و مراقبت انسان متوجه اين قسمت از مو می باشد. لايه خارجی ساقه دارای سلول هايی است که مانند سفال های شيروانی روی هم قرار گرفته اند. صافی، نرمی و درخشندگی ظاهری مو بستگی به سلامت و طرز قرار گرفتن اين سلول ها دارد. از طرف ديگر در صورت آسيب ديدن اين لايه، مو به صورت بدحالت، مات، خشن و زبر درخواهد آمد.

نکاتی جالب در مورد مو

1) هر روز حدود يکصد تار موی سر بصورت طبيعی ريخته و تقريباً به همين تعداد وارد مرحله رشد می گردند. اين موها معمولاً بصورت تعداد کمی مو در خلل و فرج شانه و برس و يا در زمان حمام گرفتن مشاهده می شوند. وقتي که تعداد اين موها زياد شوند غير عادی تلقی شده و بايستی مورد بررسی قرار گيرد.
2) در بهار و پاييز تعداد موهايی که بصورت طبيعی می ريزند مقداری افزايش پيدا کرده که اشکالی ندارد.
3) رشد موی سر انسان حدود 5/1 – 1 سانتيمتر در ماه است. سرعت رشد مو در خانم ها، در طول شب و در مقطع سنی 30- 15 سالگی سريعتر از آقايان ،در طول روز و در سنين بالاتر است.
4) فوليکول های مو قبل از تولد انسان (در اواخر ماه سوم زندگی داخل رحمی) ايجاد می شوند و لذا تعداد موهای سر پس از تولد افزايش پيدا نمی کند به عبارت ديگر پس از تولد موی جديد بوجود نمی آيد.
5) تعداد فوليكول های موی سر در زمان بلوغ 200- 100 عدد در هر سانتيمتر مربع (يعنی حدود يکصد هزار تار مو در پوست سر) می باشد. با پير شدن و افزايش سن ضمن آنکه ريزش مو بصورت نرمال وجود دارد، بتدريج روند رشد موها کندتر شده و وضعيتی پيش می آيد که هر کدام از موهای از دست رفته با يک تار موی جديد جايگزين نمی شود و به اين ترتيب افراد مسن بتدريج دچارکم پشتی موی سر می شوند. اين وضعيت طبيعی تلقی شده و بيماری نيست و لذا کاری برای آن نمی توان انجام داد.
6) تعداد تقريبی موهای بدن انسان پنج ميليون عدد است.
7) استحکام مو بسيار زياد است بطوري که مجموعه موهای سر می توانند وزنی تا چندين تن را تحمل نمايند.
8) مو دارای خاصيت ارتجاعی است و می توان تا حد معينی بدون اينکه پاره شود آنرا کشيد. اگر مو را خيس کنيم خاصيت ارتجاعی آن افزايش پيدامی کند. در هنگام خشکی هوا طول تار مو کاهش يافته و در صورت ايجاد رطوبت بر طول آن افزوده می گردد. از اين خاصيت مو در ساخت رطوبت سنج استفاده می شود. در هوای مرطوب مو به مقدار قابل ملاحظه ای (تا 25 درصد) متورم می گردد.
9) مو تقريباً فساد ناپذير بوده و قرن ها در مقابل پوسيدگی مقاومت می کند. مو در مقابل اسيدها بسيار مقاوم بوده ولی مقاومت ناچيزی در برابر مواد قليايی مانند آمونياک دارد.
10) مو با مالش توليد الکتريسيته ساکن کرده (خصوصاً اگر خشک باشد) و از سوی ديگر قابليت ذخيره سازی الکتريسيته را هم دارد. چون الکتريسيته برای سلامت مو مضر است لذا بايستی با هر وسيله ممکن از توليدآن در مو جلوگيری کرد.
11) مو به سادگی مشتعل می شود